Ο Πύργος των Ανέμων (Ωρολόγιο του Ανδρόνικου από την Κύρρο της Μακεδονίας)
Ο Dodwell περιγράφει τον Πύργο των Ανέμων:
Στα νοτιοανατολικά της αγοράς βρίσκεται ο οκταγωνικός Πύργος των Οκτώ Ανέμων, η Κλεψύδρα του Ανδρόνικου Κυρρήστου, που περιγράφεται από τον Βιτρούβιο. Ο Βάρρων ονομάζει το κτήριο Ωρολόγιο. Αποτελούσε υδραυλικό ρολόι, χρονόμετρο και μετεωρολογικό κέντρο της αρχαίας Αθήνας. Είναι άξιο θαυμασμού περισσότερο για την ιδιαιτερότητα, παρά για το κάλλος του. Ο Παυσανίας δεν το αναφέρει, όμως ο Stuart, το αποτύπωσε σε πολλά σχέδια, όπως άξιζε σε ένα τόσο σημαντικό και καλοδιατηρημένο κατάλοιπο της αρχαιότητας.
Πάνω από το υπέρθυρο που βλέπει προς τα βορειοανατολικά, σε κόκκινο βάθος, είναι γραμμένη στα αραβικά η φράση που δηλώνει ότι «δεν υπάρχει Θεός εκτός από τον Θεό και ο Μωάμεθ είναι ο προφήτης του».
Το ξύλινο δάπεδο του εσωτερικού στηρίζεται σε γείσο, που βρίσκεται πολλά πόδια πάνω από το αρχαίο δάπεδο. Οι μαρμάρινοι τοίχοι είναι καλυμμένοι με ομοιόμορφο λευκό επίχρισμα. Το μιχράμπ, ζωγραφισμένο σε κάθετες λωρίδες πράσινου και κόκκινου χρώματος, δείχνει την κατεύθυνση της Κάαμπα, στη Μέκκα. Σε κάθε πλευρά του βρίσκεται ένα κηροπήγιο και η πράσινη σημαία του προφήτη έχει επίσης τη θέση της εδώ. Το Κοράνι εναποτίθεται στην κόγχη, ενώ ένα ομοίωμα του δίστομου ξίφους του Αλή είναι αναρτημένο στον διπλανό τοίχο.
Μπροστά από αυτά τα σύμβολα τελείται ο στροβιλιζόμενος χορός των Δερβίσηδων. Ο αυτόπτης μάρτυρας του χορού, όσο δύσκολο είναι να παραμείνει σοβαρός, άλλο τόσο επικίνδυνο θα ήταν να μην το κάνει. Δεν είναι μόνο οπαδοί της αίρεσης Δερβίσηδες όσοι συμμετέχουν στην ιδιόμορφη αυτή παράσταση, αλλά και άλλοι Τούρκοι. Σε κύκλο, καθισμένοι στο πάτωμα, αρχίζουν με τους επαίνους του Θεού και του Προφήτη. Κινούν τα κεφάλια και τα σώματά τους προς τα πίσω και προς τα εμπρός σε ένδειξη της ζέσης της αφοσίωσής τους, ενώ το ρυθμό δίνουν δύο μικρά τύμπανα, η μοναδική συνοδεία οργάνων, μέχρι το παραλήρημα του ενθουσιασμού τους να μεταδοθεί σε ολόκληρη την ομήγυρη, η οποία ταυτόχρονα αρχίζει να στροβιλίζεται με αδιάκοπη φρενίτιδα στον χώρο, ενώ ο σεΐχης ή ο επικεφαλής τους, ντυμένος στο ιερό πράσινο χρώμα και φορώντας ένα μεγάλο λευκό τουρμπάνι, τους υποκινεί με τον τόνο της φωνής του και τον ήχο του μεγαλύτερου τυμπάνου του.
Αυτή η περίεργη τελετή μοιάζει πολύ με τις γιορτές των Κορυβάντων, οι οποίοι, προς τιμήν της Κυβέλης, χόρευαν υπό τον ήχο των κυμβάλων τους μέχρι να φτάσουν σε παραλήρημα. Ο χορός τους, όπως τον περιγράφουν ο Απούλιος και ο Στράβων, παρουσιάζει εξαιρετική ομοιότητα με τον χορό που εκτελούν οι σύγχρονοι αθηναίοι Δερβίσηδες.
[VinG,42-46]
Το Ωρολόγιο του Ανδρόνικου Κυρρήστου, γνωστό και ως «Πύργος των Ανέμων», είναι έργο του αρχιτέκτονα και αστρονόμου Ανδρόνικου από την Κύρρο της Μακεδονίας. Κτίστηκε στα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ. ή το αργότερο στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ. Στο πάνω μέρος των οκτώ πλευρών του εικονίζονται ανάγλυφα οι άνεμοι με τα σύμβολά τους και τα ονόματά τους χαραγμένα. Οι εγχάρακτες γραμμές σε κάθε πλευρά εξωτερικά του κτηρίου και στο κυλινδρικό πρόσκτισμα της νότιας πλευράς ανήκαν σε εννέα ηλιακά ρολόγια. Στο εσωτερικό του υπήρχε ένας υδραυλικός μηχανισμός, ο οποίος, σύμφωνα με τις νεότερες ερμηνείες, έθετε σε κίνηση ένα «Ωρολόγιο» ή «πλανητάριο».
Μετά τις πρόσφατες αναστηλωτικές εργασίες το 2013, που αποκάλυψαν σπαράγματα από χριστιανικές τοιχογραφίες, επιβεβαιώθηκε η εκκλησιαστική χρήση του Ωρολογίου του Ανδρόνικου, τουλάχιστον για την περίοδο της Φραγκοκρατίας (13ος-15ος αιώνας). Η χρήση αυτή φαίνεται να συνεχίστηκε και κατά την πρώιμη περίοδο της Τουρκοκρατίας. Στην ύστερη περίοδο της Τουρκοκρατίας το κτήριο μετατράπηκε σε τεκέ.
Τhe Tower of The Winds (the Horologion of Andronikos from Kyrrhos in Macedonia)
Dodwell describes the Tower of the Winds:
To the south-east of the Agora is the octagonal Tower of the Eight Winds; the Clepsydra of Andronicus Cyrrhestes, described by Vitruvius; called Horologium by Varro, and was the waterclock, or chronometer, as well as weather guide of ancient Athens. It is worthy of admiration more from its peculiarity than beauty. It escaped the observation of Pausanias, while Stuart, in numerous plates, renders justice to so considerable and perfect a remain of antiquity.
Over the lintel, which faces the north-east, upon a red ground, is inscribed the Arabic La lllah, Allah, Mahamed u resoul ullah—declaring there to be no God but God, and Mahamed to be his prophet.
The wooden floor of the interior rests upon the lower cornice, many feet above the ancient pavement. The marble walls are washed with a uniform white. The Mihrab, painted in perpendicular stripes of green and red, indicates by its position the direction of the Kaaba, or oratory of Mecca; each side of this is a wax candle, and the green flag of the prophet has also its place. The Koran is deposited within this niche, and an imitation of the two-edged sword of Ali is attached to the adjoining wall.
Before these is performed the circularly whirling dance of the Dervishes, witnessing which, the spectator will find it as difficult to remain serious, as it would be dangerous to appear otherwise. Dervishes are not alone the actors in this piece of mummery, as other Turks mix with the party. In a circle, sitting upon the floor, they begin with the praises of God and the prophet; their heads and bodies by their motion backwards and forwards indicating the fervency of their devotion, as well as keeping time in unison with two small drums, the only instrumental accompaniment, until the paroxysm of enthusiasm animates the whole congregation, who simultaneously start up and whirl in ceaseless frenzy around the apartment, while the sheikh or chief, attired in the sacred green, and wearing a large white turban, incites them by his voice and the sound of his larger tambour.
This curious ceremony bears a strong resemblance to the festivals of the Corybantes, who, in honour of Cybele, danced to the sound of their cymbals until they became delirious; of which dance the description furnished by Apuleius and Strabo is remarkably applicable to that practiced by the modern Athenian Dervishes.
[VinG, 42-46]
The Horologion of Andronikos Kyrrhistes, also known as the ‘Tower of the Winds’, is the work of the architect and astronomer Andronikos from Kyrrhos in Macedonia. It was built at the end of the 2nd century BC or at the latest in the middle of the 1st century BC. At the top of each of the eight sides there is a relief representation of a wind, symbolized by a male figure with the appropriate attributes and its name inscribed on the stone. The engraved lines on the sides of the building and on the cylindrical part in the south, belonged to nine sundials. In its interior there was a hydraulic mechanism which, according to the current interpretations, set in motion a ‘Horologion’ or ‘planetarium.
After the recent restoration works in 2013, that revealed fragmentary preserved Christian frescos, the ecclesiastical use of the Horologion of Andronikos, at least for the period of the Frankish occupation, was confirmed. This use seems to have continued during the early period of the Ottoman occupation. It was then abandoned and converted to a tekke in the later period of the Ottoman occupation.