Το Ερέχθειο και η αρπαγή του Έλγιν
Στα βόρεια του Παρθενώνα, σε απόσταση εκατόν πενήντα έξι ποδών, βρίσκεται ο σύνθετος ναός του Ποσειδώνα Ερεχθέα, της Αθηνάς Πολιάδος και της Πανδρόσου, της κόρης του Κέκροπα.
Όταν ήμουν στην Αθήνα, την ανατολική πλευρά του Ερεχθείου κοσμούσε μια εξάστυλη κιονοστοιχία με όμορφες αναλογίες, εξαιρετικής κατασκευής. Αλλά από τους έξι κίονες που είδα, έχουν απομείνει μόνο πέντε. Ο κίονας στη βορειοανατολική γωνία έχει αφαιρεθεί από τους καταστροφείς, ενώ μέρος του τοίχου του σηκού μαζί με ένα τμήμα του επιστυλίου και της ζωφόρου και η βορειοανατολική παραστάδα έχουν γκρεμιστεί. Τμήμα του κίονα με το κιονόκρανο βρίσκονται τώρα στο Βρετανικό Μουσείο.
[CTTG I, 346-48]
Η βόρεια τετράστυλη πρόσταση, που είναι τώρα φραγμένη με σύγχρονο τοίχο, χάνει πολλή από τη χάρη της. Θα έδινε την εντύπωση ευρύχωρης στοάς αλλά όχι στιβαρού κτίσματος, λόγω των κομψών αναλογιών των κιόνων σε συνδυασμό με την ιδιαίτερα μεγάλη μεταξύ τους απόσταση, αναλογίες ασυνήθιστες στα ελληνικά κτήρια. Στο εσωτερικό της υπάρχει σήμερα μια πυριτιδαποθήκη. Η αρχαία οροφή και η θύρα με το ωραίο περιθύρωμα διατηρούνται ακέραιες: η πρώτη αποτελείται από μεγάλες μαρμάρινες δοκούς, μήκους είκοσι δύο ποδιών με τετράγωνα φατνώματα, όπου διακρίνεται ακόμη η αρχαία επιχρύσωση. Τα αναφέρω αυτά με βάση τις περιγραφές άλλων, καθώς στάθηκε αδύνατο να πάρω άδεια για να εξετάσω το εσωτερικό αυτού του κτηρίου.
[CTTG I, 352]
Την εποχή του Spon υπήρχαν τουλάχιστον πέντε από αυτά τα αρχιτεκτονικά αγάλματα [Καρυάτιδες], αν όχι έξι, που ήταν ο αρχικός αριθμός. Μόνο τέσσερα από αυτά σώζονται σήμερα στη θέση τους, καθώς το ένα αποσπάστηκε κατά τη λεηλασία της Ακρόπολης το 1801, όταν τοποθέτησαν στη θέση του έναν κακοφτιαγμένο πεσσό, χαμηλού κόστους, προκειμένου να υποστυλώσουν τον θριγκό, που θα καταρρεύσει μόλις το στήριγμα διαβρωθεί! Οι μελλοντικοί ταξιδιώτες θα εντοπίζουν εύκολα στον σύγχρονο πεσσό την επιγραφή ΕΛΓΙΝΟΣ ΕΠΟΙΕΙ (κατασκευασμένο από τον Έλγιν), που ασφαλώς καταγράφει το όνομα του δημιουργού…
Ο κόμης του Γκίλφορντ, υπό την επήρεια μιας αξιέπαινης ευαισθησίας για τα κλασικά ερείπια της αθηναϊκής Ακρόπολης, έφτιαξε στο Λονδίνο ένα ομοίωμα της Καρυάτιδας που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο από τεχνητό λίθο και το έχει ήδη στείλει στην Αθήνα, για να αντικαταστήσει το πρωτότυπο και έτσι να αφαιρεθεί ο επαίσχυντος πεσσός …
Δεν θα ήταν αντάξιο της αίγλης αυτής της χώρας να μιμηθεί ένα τόσο ευγενές παράδειγμα και να αποκαταστήσει τον κίονα του Ερεχθείου και τον διαμελισμένο θριγκό, κάτι που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς μεγάλο κόστος; Το μουσείο μας θα στερούνταν μόνο αυτόν το κίονα, ο οποίος θα μπορούσε να αντικατασταθεί από ένα εκμαγείο, που θα εκπλήρωνε πλήρως τον σκοπό του πρωτοτύπου….
Κατά την πρώτη μου επίσκεψη στην Αθήνα, οι Καρυάτιδες ήταν σχεδόν κρυμμένες από ένα σύγχρονο τείχος, η αφαίρεση του οποίου βελτίωσε πολύ την εμφάνιση του μνημείου. Βέβαια, πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία των καταστροφέων, όχι για να ωφελήσουν αυτό το μοναδικό οικοδόμημα, αλλά απλώς για να εξετάσουν ποιο από τα αγάλματα διατηρούνταν σε καλύτερη κατάσταση και να διευκολυνθεί η αφαίρεσή του.
[CTTG I, 353-4]
Το Ερέχθειο, ο ναός της Αθηνάς Πολιάδος, χρονολογείται στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. Είναι ιωνικού ρυθμού και οφείλει την ασυνήθιστη κάτοψη και τη διάρθρωσή του σε διαφορετικά επίπεδα σε ιερά λατρευτικά σημεία που έπρεπε να συμπεριλάβει ή να σεβαστεί ο αρχιτέκτονας. Μετατράπηκε σε χριστιανική βασιλική τον 7ο αιώνα μ.Χ. Στην οθωμανική περίοδο στέγαζε πυριτιδαποθήκη και μέρος του ήταν κατοικία. Βομβαρδίστηκε κατά τη δεύτερη πολιορκία της Ακρόπολης, το 1826-27.
Το μνημείο αναστηλώθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και ξανά το διάστημα 1979-1987.
Ο Dodwell έκανε πολλά σχέδια της ανατολικής κιονοστοιχίας όπως ήταν το 1805, αλλά εδώ την απεικονίζει όπως φαινόταν πριν αφαιρεθεί ο βορειοανατολικός κίονας και το επιστύλιο από τους άνδρες του Έλγιν, το 1801. Αριστερά ωστόσο, στην πρόσταση με τις Καρυάτιδες, απεικονίζει τον πεσσό που αντικατέστησε την Καρυάτιδα που αφαίρεσαν τα συνεργεία του Έλγιν.
The Erechtheion and its looting by Elgin
To the north of the Parthenon, at a distance of one hundred and fifty-six feet, are the united temples of Neptune Erechtheus, Minerva Polias, and Pandrosos, the daughter of Cecrops.
When I was in Athens, the eastern front of the Erechtheum was adorned with an hexastyle colonnade of beautiful proportion and exquisite workmanship: but of the six columns which I beheld, only five remain. The column at the north-east corner has been taken away by the dilapidators, while some of the wall of the cella has been thrown down with part of the architrave and frieze, and the north-east pilaster. Part of the column with its capital are now in the British Museum.
[CTTG I, 346-48]
The northern tertastyle portico, being now blocked up with a modern wall, is seen at great disadvantage. Its effect must have been airy, but weak, on account of the contrast of the elegant proportions of the columns with the uncommon breadth of the intercolumniation, which was the diastyle, deviating from the usual Grecian proportions. The interior οf this portico is a powder magazine; its ancient ceiling and door-way, with its beautiful decorations, are entire; the former of which is composed of large beams of marble, twenty-two feet in length, ornamented with square compartments, where the ancient gilding is still visible. I here speak from the authority of others, as I found it impossible to obtain permission to examine the interior of this building.
[CTTG I, 352]
In the time of Spon there were five of these architectural statues [Caryatids], if not six, which was the original number; Only four of them are at present remaining, as one was taken down during the plunder of the Acropolis in 1801, when an ill-built pilaster, of small expense, was substituted in its place, in order to support the entablature, which will fall as soon as the prop decays! Future travellers will easily trace on the modern pilaster the letters ΕΛΓΙΝΟΣ ΕΠΟΙΕΙ (made by Elgin) which probably records the maker’s name…
The Earl of Guildford, influenced by a laudable attachment to the classical remains of the Athenian Acropolis, has had a statue made in London of artificial stone, from a cast of the Caryatis which is in the British Museum, and has already sent it to Athens, to replace the original; and the disgraceful substituted pilaster will be removed…
Would it not be worthy of this country to imitate such a noble example, and to restore to its place the column of the Erechtheion, and the dismembered entablature, which might be done without any very serious expense? Οur Museum would only be deprived of that single column, which might be replaced by a cast, answering fully the purpose of the original….
During my first visit to Athens, the Caryatides were nearly concealed by a modern wall, the removal of which has very much improved the appearance of the monument, and was done by the dilapidators, not with any intention of benefitting this singular edifice, but merely to examine which was the most entire of the statues, and to facilitate its removal.
[CTTG I, 353-4]
The Erechtheion, the temple of Athena Polias, is dated to the end of the 5th century BC. It is of Ιonic order and owes its unusual plan and porches set at different levels to various sacred cult spots that had to be included or respected by the architect. It was converted to a Christian Basilica in the 7th century AD. In the Ottoman period it housed a powder magazine, and part of it was a dwelling. The building was bombed during the second siege of the Acropolis in 1826-27.
Restoration was undertaken in the beginning of the 20th century and again in 1979-1987.
Dodwell made several drawings of the eastern colonnade as it was in 1805, but here he depicts it as it appeared before the northeastern column and architrave were removed by Elgin’s men in 1801. However, he depicts the porch of the Caryatids with the pilaster replacing the statue that Elgin’s men removed.